ਤਾਜ਼ਾ ਖਬਰ

ਪੰਜਾਬੀਏ ਜ਼ੁਬਾਨੇ ਨੀ ਰਕਾਣੇ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਏ, ਫਿੱਕੀ ਪੈ ਗਈ ਚੇਹਰੇ ਦੀ ਨੁਹਾਰ .. ਨੀਂ.., ਮਿੱਢੀਆਂ ਖਿਲਾਰੀ ਫਿਰੇ, ਨੀਂ ਬੁੱਲੇ ਦੀਏ ਕਾਫ਼ੀਏ, ਕੀਹਣੇ ਤੇਰਾ ਲਾਹ ਲਿਆ ਸ਼ਿੰਗਾਰ.. ਨੀਂ....

Sunday, October 30, 2011

ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਤੋਂ ਖਲਨਾਇਕ ਬਣਿਆ ਸੀ ਗੱਦਾਫ਼ੀ

27 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਕਰਕੇ ਹਥਿਆ ਲਈ ਸੀ ਸੱਤਾਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਲੀਬੀਆ ਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਨਾਇਕ ਤੇ ਬੜੇ ਵਧੀਆ ਇਨਸਾਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਮੁਅੱਮਰ ਗੱਦਾਫੀ ਸਾਲਾਂ ਬੱਧੀ ਸੱਤਾ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਉਹ ਕੁਝ ਕਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਸਦੇ ਕੱਟੜ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਬਲਕਿ ਲੀਬੀਆ ਦੇ ਬਸ਼ਿੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਇਕ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਆ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੀ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਉਣਗੇ, ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਉਸਨੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਹੋਣਾ। ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਲੀਬੀਆ ਲਈ ਕੀ ਕੀਤਾ, ਹੁਣ ਇਹ ਕੋਈ ਸੁਣਨ ਦਾ ਇਛੁੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਇਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਇਕ ਸਨਕੀ, ਰੰਗੀਨ ਮਿਜ਼ਾਜ਼ ਅਤੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਸਕ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਖੇਡ ਸੀ ਜਾਂ ਉਸਦੀ ਕਰਨੀ ਦਾ ਫ਼ਲ, ਤਕਰੀਬਨ 42 ਵਰ•ੇ ਲੀਬੀਆ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦਾ ਅੰਤ ਆਖਰ ਇਕ ਨਾਲੇ ਦੀ ਪਾਈਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ।


ਲੀਬੀਆ ਦੇ ਰੇਗਿਸਤਾਨੀ ਇਲਾਕੇ ਸਿਰਤੇ ਕੋਲ 1942 ਵਿਚ ਜਨਮੇਂ ਮੁਅੱਮਰ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ 27 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਰਾਜੇ ਇਦਰੀਸ ਦਾ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟਾ ਕੇ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆ ਲਈ ਸੀ ਅਤੇ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮਾਂ ਸਮਾਂ ਹਕੂਮਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨੇਤਾ ਬਣਿਆ। ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸੀ ਅਤੇ ਤਕਰੀਬਨ 42 ਸਾਲ ਉਸਨੇ ਲੀਬੀਆ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਹੀ ਇਕੱਲਾ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਉਤੇ ਏਨਾ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤੀ। ਸਾਲ 1969 ਵਿਚ ਬਿਨ•ਾ ਕਿਸੇ ਖੂਨ ਖਰਾਬੇ ਦੇ ਲੀਬੀਆ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਅਪਣੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵਿਆਂ ਅਤੇ ਅਪਣੀ ਰੰਗੀਨ ਮਿਜ਼ਾਜ਼ੀ ਕਾਰਨ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵੀ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਰੋਧੀ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਚਹੇਤਾ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ। ਗੱਦਾਫੀ ਖ਼ੁਦ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਮੁਲਕ ਦਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਹੈ। ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਲੀਬੀਆ ਵਿਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਲਿਆਉਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਕੀਕਤ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਗੱਦਾਫੀ ਅਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦਾ ਬੜੀ ਕਰੂਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਫਾਇਆ ਕਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਅਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦੇ ਢੰਗ ਕਾਰਨ ਮੁਅੱਮਰ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦਾ ਅਕਸਰ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਬੜੇ ਵਧੀਆ ਇਨਸਾਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਮੁਅੱਮਰ ਗੱਦਾਫੀ ਸਾਲਾਂ ਬੱਧੀ ਸੱਤਾ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਕੀ ਕੁਝ ਕਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਸ ਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਇਲਮ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਇਕ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਆ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੀ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਉਣਗੇ, ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਉਸਨੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਹੋਣਾ। ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦਾ ਨਾਮ ਲੀਬੀਆ ਦੇ ਕਰੀਬ 60 ਲੱਖ ਬਸ਼ਿੰਦਿਆਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਲਈ ਪਰਿਆਇਵਾਚੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਸਬੰਧ ਕਈ ਵਾਰ ਬਹੁਤ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰੋਨਾਲਡ ਰੀਗਨ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਮੈਡ ਡਾਗ (ਪਾਗਲ ਕੁੱਤਾ)’ ਕਿਹਾ ਸੀ।
ਗੱਦਾਫੀ ਦਾ ਜਨਮ ਇਕ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। 1961 ਵਿਚ ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੱਦਾਫੀ ਬੇਂਧਾਜੀ ਫੌਜੀ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। 1965 ਵਿਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਗੱਦਾਫੀ ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿਚ ਅਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇਣ ਲੱਗਾ। ਸਾਲ 1966 ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਰਾਇਲ ਫੌਜੀ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿਖੇ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ਗੱਦਾਫੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਫੌਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਟੋਲੀ ਨੇ 1 ਅਗਸਤ 1969 ਨੂੰ ਖੂਨ-ਖਰਾਬਾ ਰਹਿਤ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਰਾਹੀਂ ਲੀਬੀਆ ਦੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨ ਇਦਰੀਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਲੀਬੀਆ ਅਰਬ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਪਿੱਛੋਂ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਮਾਂਡ ਕੌਂਸਲ ਤੇ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਇਨ ਚੀਫ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੱਦਾਫ਼ੀ 1970 ਤੋਂ 1972 ਤੱਕ ਲੀਬੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਤੇ ਫਿਰ 1973 ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਤੈਨਾਤ ਰਿਹਾ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਨੇਤਾ ਤੇ ਫੌਜ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ ਬਣ ਗਿਆ।
ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਮਾਰਚ 1979 ਵਿਚ ਅਪਣੇ ਸਭ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਹੁਦੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਉਹ ਸਿਰਫ ਲੀਬੀਆ ਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਗੱਦਾਫੀ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਰਲਿਨ ਦੇ ਇਕ ਨਾਈਟ ਕਲੱਬ ਵਿਚ ਸਾਲ 1986 ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਹਮਲਾ ਇਸ ਸ੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਦੋਸ਼ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦੇ ਸਿਰ ਹੀ ਮੜਿਆ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਠੋਸ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰੋਨਾਲਡ ਰੀਗਨ ਨੇ ਤ੍ਰਿਪੋਲੀ ਅਤੇ ਬੇਨਗਾਜ਼ੀ ਉਤੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਮੁਅੱਮਰ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਵਾਲ ਵਾਲ ਬਚ ਗਿਆ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਗੋਦ ਲਈ ਬੇਟੀ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਮਾਰੀ ਗਈ।
ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਗਏ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰੇ, ਸਗੋਂ ਆਪਣਾ ਹੀ ਕੈਂਪ ਲਾ ਕੇ ਠਹਿਰੇ। ਅਕਸਰ ਖਬਰਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਉਨ•ਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ। ਉਹ ਦੁੱਧ ਦੇ ਲਈ ਅਪਣੇ ਨਾਲ ਊਠ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦਾ ਸੀ। ਅਪਣੇ ਕਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸਿਲਾਈ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਅਪਣੇ ਨਾਲ ਪਰਸਨਲ ਟੇਲਰ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰਾਜਾ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹੀ ਅਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਲੀਬੀਆ ਦਾ ਸਭ ਕੁਝ ਸਮਝ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਅਣਕਿਆਸੀ ਜਾਇਦਾਦ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਪੈਸਾ ਜਮ•ਾ ਸੀ।
ਸਾਲ 2011 ਦੇ ਅਗਸਤ ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਗੱਦਾਫੀ ਨਾਟੋ ਅਤੇ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾਏ ਜਾਣ ਪਿੱਛੋਂ ਅਪਦੇ ਹੀ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਜਾਣ ਬਚਾਉਂਦਾ ਤੇ ਕਦੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਦਾ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ ਵਿਚ ਭੜਕੇ ਲੋਕ ਅੰਦੋਲਨ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹੀ ਬਚਾਅ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇ ਵਜੋਂ ਵਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਅਪਣਾ ਪਰਚਮ ਲਹਿਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਖਰੀ ਸ਼ਹਿਰ ਸਿਰਤੇ ਉਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਥੋਂ ਗੱਦਾਫੀ ਭੱਜਣ ਦੀ ਫਿਰਾਕ ਵਿਚ ਸੀ। ਨਾਟੋ ਦੇ ਇਕ ਜਹਾਜ ਨੇ ਗੱਦਾਫੀ ਦੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਵਿਚ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਸੜਕ ਹੇਠਾਂ ਬਣੇ ਇਕ ਨਾਲੇ ਦੀ ਸੀਮਿੰਟ ਦੀ ਪਾਈਪ ਵਿਚ ਜਾ ਲੁਕਿਆ, ਪਰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਲੜਾਕਿਆਂ ਨੇ ਗੱਦਾਫੀ ਤੇ ਉਸਦੇ ਕੁਝ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੂੰ ਦਬੋਚ ਲਿਆ। ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਜਿਉਂਦਾ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਬੁਰੀ ਤਰ•ਾਂ ਘਬਰਾਇਆ ਤੇ ਜ਼ਖਮੀਂ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਸੀ। ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਕੁੱਤਾ’ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਬਖਸ਼ ਦੇਣ, ਪਰ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅਪਣੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਗੁੱਸਾ ਲਈ ਬੈਠੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੱਦਾਫੀ ਦੀ ਇਕ ਨਾ ਸੁਣੀ। ਗੱਦਾਫੀ ਨੂੰ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਗੱਦਾਫੀ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਸਤਿਕਾਰਤ ਥਾਂ ਨਸੀਬ ਨਾ ਹੋਈ। ਐਬੂਲਸ ਰਾਹੀਂ ਗੱਦਾਫੀ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਉਹ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਹੀ ਦਮ ਤੋੜ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਕ ਮੀਟ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਕੋਲਡ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਗੱਦਾਫੀ, ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਰੱਖੀ ਗਈ, ਜਿਥੇ ਅਗਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੱਕ ਲੋਕ ਲਾਇਨਾਂ ਲਗਾ ਕੇ ਉਸਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਮਰਿਆ ਹੋਇਆ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ, ਕੁਝ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰਾਂ ਖਿਚਵਾ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਉਸ ਦੀ ਲਾਸ਼ ‘ਤੇ ਹੀ ਤਾਹਨੇ ਕਸ ਰਹੇ ਸਨ।
ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਅੰਤ੍ਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬੇਨਗਾਜ਼ੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹੀ ਜਗ•ਾ ਸੀ ਜਿਥੋਂ ਕਰਨਲ ਗੱਦਾਫੀ ਵਿਰੁਧ ਵਿਦਰੋਹ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਟਰਾਂਜ਼ਿਸ਼ਨਲ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਨੇਤਾ ਮੁਸਤਫ਼ਾ ਅਬਦੁਲ ਜ਼ਲੀਲ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖਾਤਰ ਅਪਣੇ ਮਤਭੇਦ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦੇਣ। ਐਨਟੀਸੀ ਦੇ ਉਪ ਮੁਖੀ ਅਬਦੇਲ ਹਾਫਿਜ਼ ਘੋਗਾ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਅਪਣੇ ਸਿਰ ਉਪਰ ਚੁੱਕਣ, ਹੁਣ ਉਹ ਆਜਾਦ ਲੀਬੀਆ ਦੇ ਬਸ਼ਿੰਦੇ ਹਨ।
——————————-

‘ਮੈਨੂੰ ਗੋਲੀ ਨਾ ਮਾਰੋ’
ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਅੰਤ੍ਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਫੜੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਗੱਦਾਫੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਨਾ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਕ ਕਮਾਂਡਰ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲਬੀਬੀ ਮੁਤਾਬਕ ਗੱਦਾਫੀ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਚੀ-ਉਚੀ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ‘ਮੈਨੂੰ ਗੋਲੀ ਨਾ ਮਾਰੋ, ਮੈਨੂੰ ਗੋਲੀ ਨਾ ਮਾਰੋ।’ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਕੋਲ ਉਸਦੀ ਸੋਨੇ ਦੀ ਪਿਸਤੌਲ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।

ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਾਇਆ ਸੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਉਲਝਣ ‘ਚ
ਮੁਅੱਮਰ ਗਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਲਈ ਵੱਡੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਉਲਝਣ ਖੜੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਇਕ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਇਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਬਣਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਦੀਪ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮੁਸਲਿਮ ਨੇਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਇਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। 2009 ਵਿਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਜਨਰਲ ਅਸੰਬਲੀ ‘ਚ ਅਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਸਣ ਦੌਰਾਨ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਿਹਾ ਸੀ।
——————————-
ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਫੜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਵਿਦਰੋਹੀ
ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਅੰਤ੍ਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗਦਾਫ਼ੀ ਨੂੰ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ। ਜਦੋਂ ਸਿਰਤੇ ਨੇੜੇ ਗਦਾਫ਼ੀ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤੇ। ਗਦਾਫ਼ੀ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਬਾਗ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਖੜੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਬਣਾ ਲਈ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਵਿਚ ਵਿਖਾਈ ਗਈ। ਵੀਡੀਓ ਅਨੁਸਾਰ ਫੜੇ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘਬਰਾਇਆ ਤੇ ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਲਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਘਸੀਟਿਆ ਗਿਆ ਤੇ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। ਭੀੜ ਵਿਚ ਕਈ ਚੀਕ ਰਹੇ ਸਨ, ‘ਉਸ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਾ ਰੱਖੋ। ਜਿਊਂਦਾ ਰੱਖੋ।’ ਵੀਡੀਓ ਵਿਚ ਕਰਨਲ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦੇ ਫੜੇ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਤੇ ਬਾਗ਼ੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਲੜਾਈ ਛਿੜ ਪਈ ਤਾਂ ਉਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ।

ਕਿਸ ਨੇ ਮਾਰੀ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਚ ਗੋਲੀ?
ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੂੰ ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਅੰਤ੍ਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਮਾਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਾ ਫੜ ਲਿਆ ਗਿਆ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਬੜੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਜਾਰੀ ਹੋਈਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਗੱਦਾਫੀ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਲਹੂ ਲੁਹਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਖੜੇ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਬੜੀਆਂ ਗਾਲਾਂ ਕੱਢ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਮਜਾਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਗੱਦਾਫੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਟਿਕਾਣੇ ‘ਤੇ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਗੱਦਾਫੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਦਫਤਰ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਗੱਦਾਫੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਈ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

200 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਚ
ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਟਾਈਮਜ਼ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਕਦੀ, ਸੋਨਾ, ਬੈਂਕ ਦੇ ਖਾਤੇ ਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ‘ਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਨਾਲ ਅਨੁਮਾਨਿਤ 200 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਲੁਕਾ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਪੂਰਾ ਸਾਲ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਮੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ, ਚੀਨ ਤੇ ਰੂਸ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲੀਬੀਆ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਜ਼ਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਨਾਟੋ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਛਮੀ ਜਾਂਚ ਕਰਤਾਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਸੀ ਕਿ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਕਰੀਬ 100 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੀ ਹੀ ਸੰਪਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਲੁਕਾ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੈ ਪਰ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਜਾਂਚ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਹਾਲ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਗੁਪਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਪੈਸਾ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਚ ਭੇਜਿਆ ਸੀ।
——————————-

ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਕੋਲ 3.5 ਅਰਬ ਦਾ ਸੋਨਾ
* 7 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ (3.5 ਖਰਬ ਰੁਪਏ) ਦੇ ਮੁੱਲ ਦਾ ਸੋਨਾ।
* ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ 30 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤਾ
* ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ 2.4 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ (1.19 ਖਰਬ ਰੁਪਏ), ਆਸਟਰੀਆ ਵਿਚ 1.7 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ (84 ਅਰਬ ਰੁਪਏ), ਬ੍ਰਿਟੇਟ ‘ਚ 1 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ (49 ਅਰਬ ਰੁਪਏ), ਲੀਬੀਆ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

18 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੀ ਲੀਬੀਆ ‘ਚ ਜਾਇਦਾਦ
ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਲੀਬੀਆ ਦੀ 168 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਜਮ•ਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ 50 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਬ੍ਰਿਟੇਨ, ਫਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ, ਇਟਲੀ, ਪੁਰਤਗਾਲ, ਸਪੇਨ ਅਤੇ ਸਵੀਡਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਮਾਂ ਹੈ। ਓਧਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਕੋਲ 40 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਜਮ•ਾਂ ਹਨ। ਲੀਬੀਆ ਸੈਂਟਰਲ ਬੈਂਕ ਦੇ ਸਾਬਰਕਾ ਗਵਰਨਰ ਫਰਹਤ ਬੰਗਦਾਰਾ ਮੁਤਾਬਕ, ਲੀਬੀਆ ‘ਚ ਵਿਦਰੋਹ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਥੋਂ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਉਤਪਾਦਨ 80 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁੱਗਣਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

15 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ
6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਚੱਲੇ ਇਸ ਵਿਦਰੋਹ ਕਾਰਨ ਲੀਬੀਆ ਨੂੰ 15 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਲੀਬੀਆ ਸੈਂਟਰਲ ਬੈਂਕ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ ਫਰਹਤ ਬੰਗਦਾਰਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਜਬਤ ਸੰਪਤੀ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦੇਣ ਤਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤਾ ਵੱਡਾ ਸੰਕਟ ਨਹੀਂ ਹੈ।
——————————-

ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਇਨਾਂ ਨਾਲ ਹੈ ਅਣਬਣ
ਉਤਰੀ ਕੋਰੀਆ : ਕਿਮ ਜੌਂਗ ਈਲ
ਜਿੰਮਬਾਬਵੇ : ਰੌਬਰਟ ਮੁਗਾਬਵੇ
ਸੁਡਾਨ : ਓਮਰ ਅਲ ਬਸ਼ੀਰ
ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ : ਸਾਪਰਮੂਰਤ ਨਿਆਯੇਵ
ਕਿਊਬਾ : ਫਿਦੇਲ ਕਾਸਤਰੋ
ਸਵਾਜੀਲੈਂਡ : ਕਿੰਗ ਸਵਾਤੀ
ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ : ਕਿੰਗ ਅਬਦੁੱਲਾ
ਸੀਰੀਆ : ਬਸ਼ਰ ਅਲ ਅਸਦ
ਯਮਨ : ਅਲੀ ਅਬਦੁੱਲਾ ਸਾਲੇਹ
ਇਕਵੇਟੋਰੀਅਲ ਗਿਨੀ : ਟਿਓਡੋਰੋ
ਜਾਰਡਨ : ਕਿੰਗ ਹੁਸੈਨ

——————————-
ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦਾ ਜੀਵਨ
* ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦਾ ਜਨਮ 1942 ਨੂੰ ਸਿਰਤੇ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ 1961 ਵਿਚ ਲੀਬੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਪੜ•ਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਬੇਨਘਾਜੀ ਫੌਜੀ ਅਕਾਦਮੀ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲਿਆ।
* 1965 ਵਿਚ ਗਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1966 ਵਿਚ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਣ ਲਈ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਰੌਇਲ ਮਿਲਟਰੀ ਅਕੈਡਮੀ ਸੈਂਡਹਸਰਟ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
* ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੇ ਇਕ ਸਤੰਬਰ 1969 ਨੂੰ ‘ਫਰੀ ਆਫਿਸਰਜ਼ ਮੂਵਮੈਂਟ’ ਚਲਾ ਕੇ ਸੁਲਤਾਨ ਇੰਦਰੀਸ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਲੀਬੀਆ ਅਰਬ ਰਿਪਬਲਿਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
* ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਰੈਵੋਲੂਸ਼ਨਰੀ ਕਮਾਂਡ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਲੀਬੀਆ ਦੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਇਨ ਚੀਫ਼ ਬਣੇ।
* 42 ਸਾਲ ਤੱਕ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਨੂੰ ਅਗਸਤ 2011 ਵਿਚ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਬੇਦਖ਼ਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
* ਗੱਦਾਫ਼ੀ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਸੁਖਾਵੇਂ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰੋਨਾਲਡ ਰੀਗਨ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਗਲ ਕੁੱਤਾ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਅਲਵਿਦਾ ! .. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਐਸ. ਡੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਮਿੱਤਰਤਾ 1962 ਵਿਚ ਹੋਈ ਸੀ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉਹ ਅਪਣਾ ਗੁਰੂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਪਣੇ ਇਸ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਨੂੰ ਇਕ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵੀ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਰਿਆਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਐਸ. ਡੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਬਿਤਾਏ ਪਲਾਂ ਅਤੇ ਉਨ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਜਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੇਖ ਲਿਖਿਆ ਹੈ.


ਐਸ. ਡੀ. ਸ਼ਰਮਾ
ਹਰ ਇਕ ਸਦੀ ਜਾਂ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਕੁਝ ਰੱਬੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰ, ਇਬਾਦਤ ਜਾਂ ਅਜੋਕੇ ਯੋਗਦਾਨ ਕਰਕੇ ਉਸ ਸਦੀ ਜਾਂ ਯੁੱਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾ ਕੇ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਪਿੜ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਸਦੀਆਂ ਤਕ ਇਕ ਯੁੱਗ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਪਿਛਲੇ ਪੰਜਾਹ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਚਿਰਾਗ ਅੱਜ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਹਾਰ ਕੇ ਬੁਝ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿਚ ਕਰੋੜਾਂ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰ ਗਿਆ। ਸਮੁੱਚਾ ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ਤੇ ਕਲਾ ਪ੍ਰੇਮੀ ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ 8.05 ਮਿੰਟਾਂ ‘ਤੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਤੇ ਮਾਤਮੀ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਗ਼ਮਗੀਨ ਹੋ ਗਏ। 28 ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ ਮੌਤ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗੁਰੂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸੁਧਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਕੱਲ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ, ਪਰ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੀ। ਜ਼ਿਲਾ ਰੋਪੜ ਦੇ ਪਿੰਡ ਡੱਲਾ ਬਹਿਰਾਮਪੁਰ ਦੇ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਰਾਮਗੜੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ 8 ਫਰਵਰੀ 1941 ਨੂੰ ਗੰਗਾਨਗਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ ਬਾਲਕ ਜਗਮੋਹਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਤ ਦੇ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ ਉਨ•ਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਤ ਜੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਲੜਕਾ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿਚ ਨਾਮ ਕਮਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਕਰੇਗਾ। ਕੁਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ਪਿੱਛੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤੱਥ ‘ਤੇ ਯਕੀਨ ਵੀ ਆਉਣ ਲੱਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਗਾਇਕ ਜਗਜੀਤ ਨੂੰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ‘ਬੁਲਬੁਲੇ’ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਖਿਤਾਬ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ।
ਮਾਤਾ ਬਚਨ ਕੌਰ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਤਾਰਾ ਇਕ ਸੰਗੀਤ ਸਿਤਾਰਾ ਬਣ ਕੇ ਚਮਕਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਪਿਤਾ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਭਰਪੂਰ ਤਾਲੀਮ ਦੇਣ ਲਈ ਮਾਸਟਰ ਛਗਨ ਚੰਦ ਤੇ ਫਿਰ ਬੜੌਦਾ ਦੇ ਉਸਤਾਦ ਜਮਾਲ ਖਾਨ ਨੂੰ ਤਾਲੀਮ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਘਰ ਹੀ ਰੱਖ ਲਿਆ ਤੇ 1947 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਵੇਂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ, ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਛੋਟੇ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਵੀ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਮਿਹਰ ਕੇਵਲ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ‘ਤੇ ਹੀ ਰਹੀ। ਉਨਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਸਥਾਨ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ਹਨ ਤੇ ਅੱਜ ਕੱਲ• ਜੈਪੁਰ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੜਾਈ ਵਿਚ ਤੇ ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵੀ ਜੀਤੀ ਅੱਗੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇੰਟਰ ਸਾਇੰਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਅੱਵਲ ਤੇ ਗਾਇਕੀ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ ਛਾਇਆ ਰਿਹਾ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਜਗਜੀਤ ਨੇ ਡੀ.ਏ.ਵੀ. ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਸਤਾਦ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਪਾਸੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਉਚੇਰੀ ਵਿਦਿਆ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂਕਿ ਡੀ.ਏ.ਵੀ. ਕਾਲਜ ਲਈ ਹਰ ਇਕ ਯੂਥ ਫੈਸਟੀਵਲਾਂ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤੇ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਐਮ.ਏ. (ਹਿਸਟਰੀ) ਕਰਦਿਆਂ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਈਏਐਸ ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖੂਬ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਮਨ ਵਿਚ ਸਥਾਪਤ ਕਲਾਕਾਰ ਨੇ ਵਿਦਰੋਹ ਕੀਤਾ ਤੇ 1965 ਵਿਰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਫਿਲਮ ਨਗਰੀ ਬੰਬਈ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਕਾਫੀ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨਾਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਮਹਿਫਲਾਂ ‘ਚ ਗਾ ਕੇ ਅਤੇ ਜਿੰਗਲ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਂ ਬਣਾਈ।
1967 ਵਿਚ ਉੱਭਰਦੀ ਗਾਇਕਾ ਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਮਾਡਲ ਚਿਤਰਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੇ 1969 ਵਿਚ ਸ਼ਾਦੀ ਹੋਈ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਾਂਝੀ ਐਲਬਮ “ਅਨਫੌਰਗੈਟੇਬਲ“ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਡਬਲ ਐਲਬਮ “ਬਿਰਹਾ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ’ ਬਹੁਤ ਮਕਬੂਲ ਹੋਈਆਂ। ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਨਿਪੁੰਨਤਾ, ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਮਿਲਾਪੜੇ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਨ ਕੰਮ ਮਿਲਣਾ ਆਰੰਭ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜਗਜੀਤ-ਚਿਤਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਗਾਇਕ ਜੋੜੀ ਬਣ ਗਈ। ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਮਹਿਫਲਾਂ ਸਜਾਉਣ ਸਦਕਾ ਫਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਖੁੱਲ ਗਏ। 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਤੇ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕੀ ਵਿਚ ਕਮਾਲ ਹੋ ਗਈ। ਫਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਾਇਰ ਨਿਦਾ ਫਾਜ਼ਲੀ ਨੇ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਵਿ ਰਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗੀਤ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਭਾਵ ਨੂੰ ਸਹੀ ਰਾਗ ਵਿਚ ਬੰਦਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਸਿਰਜਨਾ ਨੂੰ ਅਮਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ। ਉਨਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਘਟੀਆ ਮਿਆਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤਬੱਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮੁਕੰਮਲ ਕਲਾਕਾਰ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਕਈ ਵਰੇ ਬੰਬਈ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮਿੱਤਰ ਪਦਮਭੂਸ਼ਨ ਡਾਕਟਰ ਸਰਦਾਰ ਅੰਜੁਮ ਆਪਣੇ ਹੰਝੂ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕੇ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਅਨਮੋਲ ਹੀਰਾ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਇਕ ਨਫੀਸ ਇਨਸਾਨ ਤੇ ਓਨਾ ਹੀ ਵਧੀਆ ਗਾਇਕ, ਕੰਪੋਜ਼ਰ ਭਾਵੇਂ ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪਰ ਉਹਦੇ ਗੀਤ ਤੇ ਸੰਗੀਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਮਰ ਰਹਿਣਗੇ।
ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਾਫੀ ਸ਼ਾਗਿਰਦਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਤੇ ਸਿਖਾਇਆ ਵੀ ਪਰ ਅੰਬਾਲਾ ਦੇ ਵਿਨੋਦ ਸਹਿਗਲ ਉਨਾਂ ਦੇ ਚਹੇਤੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਹਨ। ਪੂਰੇ 24 ਵਰੇ ਜਗਜੀਤ ਨਾਲ ਮੁੰਬਈ ‘ਚ ਰਹੇ ਸਹਿਗਲ ਨੂੰ ਉਸਤਾਦ ਜੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਸਦਕਾ 58 ਫਿਲਮਾਂ, ਸੀਰੀਅਲ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਐਲਬਮਾਂ ਵਿਚ ਗਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ, “ਮੈਂ ਉਮਰ ਭਰ ਉਸਤਾਦ ਜੀ ਦਾ ਰਿਣੀ ਰਹਾਂਗਾ।“ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੋਸਤ ਅਸ਼ੋਕ ਭੱਲਾ ਨੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੱਧਵਰਗੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਇਕ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਹਸਤੀ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਬਹੁਤ ਕਰੀਬ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਡੀਏਵੀ ਕਾਲਜ ਵਿਖੇ ਸੀਨੀਅਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੰਡਿਤ ਯਸ਼ਪਾਲ, ਆਗਰਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ਬਾਣੀ ਦੇ ਵਿਜੈ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲਜ ਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਕਮਲ ਤਿਵਾੜੀ ਤੇ ਬੰਸਰੀ ਵਾਦਕ ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਬਿਸ਼ੰਬਰ ਸ਼ੰਭੀ ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਮੌਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਗਾਇਆ, ਦੁਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੁਮਣ ਸਿੰਘ ਭੋਗਲ, ਹਰਭਜਨ ਬਾਵਾ ਜਗਜੀਤ ਨਾਲ ਬਿਤਾਏ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਕੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਪੁੱਜ ਗਏ ਹਨ। ਸਮੁੱਚਾ ਸੰਗੀਤ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪ੍ਰੇਮੀ ਗ਼ਮ ਵਿਚ ਡੁੱਬੇ ਹੋਏ ਇਕੋ ਹੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ:
‘ਬਿਛੜਾ ਕੁਛ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕੇ ਰੁੱਤ ਹੀ ਬਦਲ ਗਈ, ਇਕ ਸ਼ਖ਼ਸ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਕੋ ਵੀਰਾਨ ਕਰ ਗਯਾ।“’

ਮੋਬਾਈਲ 98141-13709

—————————-

ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਯਾਦ ਰਹਿਣਗੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਉਘੀਆਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਵਲੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਿੰਗ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ‘ਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ/ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਟਾਈਮਜ਼ ਬਿਊਰੋ
ਉੱਘੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਪਾਟਿਲ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਚਿੱਤਰਾ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਸ਼ੋਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਿੰਗ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਿਲ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੀ।’ ਉਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਬੜੀ ਵਧੀਆ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਹ ਲੱਖਾਂ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੇ ਰਹੇ।
ਉੱਘੀ ਗਾਇਕਾ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ਲਈ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਵੱਡਾ ਘਾਟਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਨਿੱਜੀ ਘਾਟਾ ਹੈ।’ ਉਨਾਂ ਦੀ ਭੈਣ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਰਗਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਜਿੱਥੇ ਆਵਾਜ਼ ਤਾਂ ਵਧੀਆ ਸੀ, ਉਥੇ ਉਹ ਬੜੇ ਹਸਮੁਖ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ। ਉੱਘੇ ਅਦਾਕਾਰ ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਰੇਸ਼ਮ ਵਰਗੀ ਮੁਲਾਇਮ ਸੀ। ਸ਼ਾਹਰੁਖ ਖਾਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ, ‘ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਬਹੁਤ ਉਦਾਸ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਅੱਲਾ ਉਨਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੇ।’
ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕ ਪੰਕਜ ਉਦਾਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਸੰਗੀਤ ਉਨਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਉਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਨਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕੀ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਮੁਕਾਮ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਸੁਭਾਅ ਵਜੋਂ ਉਹ ਬੜੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਨ। ਉਨਾਂ ਦੇ ਤੁਰ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਘਾਟਾ ਪਿਆ ਹੈ।’ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ ਨੇ ‘ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਿੰਗ’ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ‘ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮੇਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਅਰਥ’ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੂਹ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਧੰਨਵਾਦ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ।’ ਉੱਘੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਭਾਰਤ ‘ਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕੀ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀ ‘ਤੇ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਉਨਾਂ ਜੋ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।’
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਅਤੇ ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਉੱਘੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ‘ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ। ਅਪਣੇ ਸ਼ੋਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧੀਆ ਇਨਸਾਨ ਸਨ। ਉਨ ਦੀ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ, ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿਚ ਲੱਖਾਂ ਪ੍ਰਸੰਸਕ ਸਨ। ਉਨ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਖਲਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਰਿਆ ਜਾਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਉਨਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸਿਤਾਰੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਛੱਡੀ ਗਈ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।

‘ਪਾਰਟੀ ਚੋਂ ਕੱਢਣ ‘ਚ ਤਾਇਆ ਜੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ’

ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਬਾਤ

‘ਮੈਨੂੰ ਖਜ਼ਾਨਾ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣ ‘ਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਮੇਰੇ ਤਾਇਆ ਜੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦਾ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਪੂਰਾ ਹੱਥ ਹੈ। ਸੁਖਬੀਰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਐਨਾ ਮਦਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅਪਣਾ ਪਰਾਇਆ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪੰਜਾਬ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਮੁੱਦਾ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਅਪਣੇ ਕਿਸ ਚਹੇਤੇ ਨੂੰ ਫਿੱਟ ਕਰਨਾ ਹੈ।’ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਅਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਦਾਅਵੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਨਾਲ ਹੋਈ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਪੇਸ਼ ਹਨ ਕੁਝ ਅੰਸ਼ :

* ਕੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਿਚ ਤੁਹਾਡੀ ਵਾਪਸੀ ਸੰਭਵ ਹੈ?
- ‘ਮੈਂ ਹਦੇ ਯਕੀਨ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਿਆ, ਮੈਂ ਹਦੇ ਗੁਮਾਨ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਿਆ, ਤੁਝੇ ਕਯਾ ਖ਼ਬਰ, ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਸ਼ੌਕ ਮੇਂ ਕਹਾਂ ਕਹਾਂ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਿਆ’। ਹੁਣ ਤਾਂ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਿਚ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ।

* ਖੁਦ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢੇ ਜਾਣ ਦਾ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ਕੀ ਮੰਨਦੇ ਹੋ?
- ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚੋਂ ਕਿਉਂ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ। ਨਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਦੋਸ਼ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੈਂ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਾਖ ਵਿਗਾੜਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਜਵਾਬ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੱਖ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ ਸੀ।

* ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੁਲਝ ਰਹੀਆਂ?
- ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਖ ਲਵੋ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਲਾਮ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ। ਸਾਰੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ 15-20 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਸੁਲਝਾਉਂਦੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆਂ 65 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਥੇ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ, ਗਰੀਬੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੂਬਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹੁਣ ਪਛੜੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚ ਲਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਂਗਰਸ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ, ਕੋਈ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕੱਢਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ। ਸਾਰੇ ਦਾਅਵੇ ਬਹੁਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਕੋਈ ਠੋਸ ਰਣਨੀਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

* ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਕਿੰਨੇ ਲੋਕ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ?
- ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ-ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਕਾਡਰ ਵੋਟਰ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ , ਪ੍ਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਡਰ ਵੋਟਰਾਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਖਟਕੜ ਕਲਾਂ ਵਿਚ ਰੈਲੀ ਦੌਰਾਨ ਜੁਟੀ ਭੀੜ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਨੂੰ ਪੂਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਸੂਬੇ ਦੇ ਲੋਕ ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਹਿਮਤ ਹਨ।

* ਕਈ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਛੱਡ ਕੇ ਨਵੀਂ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ?
- ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ, ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਅਤੇ ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਦੋਂ ਪਾਰਟੀ ਛੱਡੀ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਸਮਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਠੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਹੁਣ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ। ਮੈਂ ਹਵਾ ਵਿਚ ਗੱਲਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਰਣਨੀਤੀ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਰਿਹਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦੱਸ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਹੋਰ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲੈਣਗੀਆਂ।

* ਹੋਰ ਕਿਹੜੀ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਗਠਜੋੜ ਕਰੋਗੇ?
- ਜੋ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋਵੇਗੀ, ਉਸ ਨਾਲ ਗਠਜੋੜ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਾਂ। ਸੀਪੀਐਮ ਅਤੇ ਸੀਪੀਆਈ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜ਼ਰੂਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰਾਂਗਾ।
———————————————

ਆਖ਼ਰੀ ਮੌਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਕਾਲੀ-ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ
ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਬਾਦਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦਾ ਦਰਦ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਹਰ ਵਰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਹੈਰਾਨੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਅਕਾਲੀ-ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਇਹ ਮੌਕਾ ਗੁਆ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਜੋ ਹੁਣ ਕਦੇ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗਾ। ਗਠਜੋੜ ਸਰਕਾਰ ਹੁਣ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜੋੜ ਤੋੜ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ।